Hüda-Par Genel Başkanı Zekeriya Yapıcıoğlu’nun anayasanın değiştirilemez hususlarının kaldırılması gerektiğini savunan kelamlarına bir bir itiraz gelmeye devam ediyor. Son olarak Cumhurbaşkanı Başdanışmanı ve Cumhurbaşkanlığı Hukuk Politikaları Kurulu Başkanvekili Mehmet Uçum, Türkiye için anayasa değişikliğine dair bir tahlil yazısı kaleme aldı. Uçum tahlilinde Anayasa’nın birinci dört hususuna ait “Darbe anayasasından kurtulmak öbür bir şeydir devamlılığı sağlamak öteki bir şeydir. Değiştirilmezlik devamlılıkla ilgilidir darbecilikle ilgili değildir ve 1924’ten beri vardır” diyerek birinci dört unsurun değiştirilemezliğinin kalmasının bir mecburilik olduğunu şu tabirlerle vurguladı:
“Öte yandan darbe anayasalarında da hak ve hürriyetlere ait kararlar var. Darbe anayasalarında var diye hak ve hürriyetlerden vazgeçilmez. Her mevzu darbecilikle izah edilemez. Hasebiyle 1982 Anayasası değiştirilmezliğin kapsamını genişletti diye değiştirilmezlikten vazgeçilmesini savunmak isabetli değildir. Değiştirilmezlik unsurundan vazgeçilmesi asla yanlışsız olmaz.
Sonuç olarak; Cumhuriyet’imizin kurucu lideri Atatürk’ün yer aldığı, Cumhuriyet’in, üniter yapının, adalet ve insan haklarına dayanan, demokratik, laik, toplumsal devlet ve hukuk devletinin temel alındığı, resmi lisanın Türkçe, bayrağın ay yıldızlı Al Bayrak, ulusal marşın İstiklal Marşı, başşehrin Ankara olduğu anayasal kararlara yönelik değiştirilmezlik unsurunun korunması devamlılık açısından bir zorunluluktur”
UÇUM’UN KIYMETLENDİRME YAZISI
Mehmet Uçum’un kaleme aldığı yazı şöyle:
“Yeni anayasa ne vakit aktüel tartışmalarda öne çıksa siyasi, toplumsal, entelektüel ve medya temsil alanlarının yüklü kesiti, yeni anayasaya gereksinim bulunmadığını yahut şu evrede yeni anayasanın halkın gündeminde olmadığını ileri sürüyor.
YENİ ANAYASA GEREKSİNİM DEĞİL Mİ?
Bu itirazları ileri sürenler tartıyla o denli olsa bile yalnızca muhalefet etraflarından oluşmuyor. Ayrıyeten bu itiraza katılan hukukçuların da hayli bir yekun tuttuğu gözleniyor. Not olarak düşelim ki kimi muhalefet etrafları eski sisteme yani parlamenter modele geri dönüşü yeni anayasa ile değil anayasa değişikliğiyle talep ettiğinden onlar tarafından da yeni anayasa bir gereksinim olarak öne çıkmıyor.
Hakikaten o denli mi? Gerçekte 1982 Anayasası’nda yapılan değişikliklerle kurtulmamız gereken bir darbe anayasası şeklen olsa bile içerik olarak kalmadı mı? Genel veya yeni olarak ‘halkın gündeminde yeni anayasa yok’, argümanının bir karşılığı var mı?
Burada bahsin yalnızca itirazlarda ileri sürülen tarafları ele alınacaktır. Yoksa yeni anayasa gereksinimi yalnızca somut değişikliklerin sayısı ve kapsamı üzerinden yahut aktüel olarak halkın gündeminde olup olmadığı istikametinden ele alınacak bir mevzu değildir.
Yeni anayasaya ait; devletin erklerinin uyumlu, sistemli ve daha gelişkin icrai ve kontrol işlevleriyle çalışması için gerek duyulan sistemsel gereksinimler, tüm dünyada paradigma değişikliğini zorlayan hatta başlatan yeni periyoda ait ülkesel gereksinimler ile ulusal/milli devletin muhtaçlıkları, günümüz beşerinin vatandaş, birey ve aile üyesi olarak gereksinimleri üzere konular çok daha güçlü münasebetler ortaya koyuyor. Hususun bu boyutları ayrıyeten ve etraflıca değerlendirilmelidir. Bu temel muhtaçlıklar yeni anayasayı mevcut anayasadan kökten farklı bir yaklaşımla/felsefeyle hazırlamayı mecburî kılıyor.
1982 ANAYASASI’NDAKİ DEĞİŞİKLİKLER YENİ ANAYASA GEREKSİNİMİNİ ORTADAN KALDIRDI MI?
Birinci itiraz değişiklik sayısı ve kapsamıyla ilgilidir.
A- DEĞİŞİKLİK SAYISI VE UNSURLARA ETKİSİ
Belirtelim ki 1982 Anayasası’nın yürürlükteki 154 hususunun üçte ikisi olan 103 hususu darbe anayasası kararları olarak devam ediyor. Asıl belirleyici olan ve referans alınması gereken gerçeklik budur. Gerçek değişiklik bilgilerini bilerek çarpıtanlar yeni anayasa gereksinimini değersizleştirme çabalarını bir de bu türlü bir palavrayla destek ediyorlar. Bilmeden yanlış bilgileri kullananlar ise en azından özensiz bir yaklaşım içindeler. Bu nedenle bir defa daha yanlışsız bilgileri paylaşmak tartışmayı objektif ve dürüst yapmak isteyenler bakımından yararlı olur.
1982 Anayasası birinci defa 1987 yılında son kere 2017 yılında değiştirildi. 1987 ila 2017 devrinde yani 30 yılda yapılan anayasa değişikliklerinden 19’u yürürlüğe girdi. Yürürlüğe giren 19 kanunla 184 konuda değişiklik yapıldı. En çok çarpıtılan ve anlaşılmayan mevzu bu 184 değişiklik sorunudur. Buradaki 184 sayısı unsur sayısı değildir. Birincisi kimi unsurlarda eş vakitli yahut takip eden vakitlerde birden çok değişiklik yapıldığı için husus sayısından çok değişiklik sayısı vardır. İkincisi ve daha da kıymetlisi değiştirilen bu 184 konunun değerli bir kısmı terim ve tabir değişikliği olup temele münhasır değildir. O nedenle ‘Anayasanın içinde 184 yerde değişiklik yapılmış daha ne değişecek itirazı’ bilgisizce ileri sürülen boş bir itirazdır.
Devam edersek tıpkı periyotta yapılan fakat yürürlüğe girmeyen değişiklik sayısı ise 4 oldu. Bunlardan birisi halk oylamasıyla reddedildi. İkisi Cumhurbaşkanı tarafından Türkiye Büyük Millet Meclisine (TBMM) iade edildi ve Meclis teklifleri tekrar görüşmedi. Başkası ise asıldan inceleme yetkisi olmadığı halde Anayasa Mahkemesi tarafından yargısal aktivizm yapılarak asıldan iptal edildi. Bu 19 değişikliğin sonuçları ise şöyle oldu: Başlangıçta Anayasada toplam 177 asıl husus vardı. Bu unsurlardan 58 tanesi hiç değişmedi. 45 hususta tali değişiklik (terim/ifade değişikliği) yapıldı. Yani 1982 Anayasası’nın 103 hususu varlığını hala koruyor. 51 unsurda asıllı değişiklik oldu. Bunlardan 31’i tekrar yazılarak tümden değiştirildi. 20’sinde kıymetli değişiklikler oldu. 23 husus ise büsbütün yürürlükten kaldırıldı. Şu kademede 154 asıl unsur yürürlüktedir.
Sonuç olarak 1982 Anayasası’nın yürürlükte olan 154 hususundan 103’ünde ya hiç değişiklik olmadı ya da tali değişiklikler yapıldı. Yalnızca 51 unsurda tümden ya da değerli ölçüde değişiklik oldu. Yürürlükten kaldırılan 23 maddeyi dikkate aldığımızda 1982 Anayasası’nın yalnızca 74 hususuna asıllı müdahale yapıldı. 103 unsuru ise birinci kabul edildiğindeki temel yapılarını motamot koruyor. Hal böyleyken anayasal içerik bakımından ileri sürülen ‘1982 Anayasası aslında neredeyse büsbütün değişti yeni anayasa maksadı gereksizdir’ görüşü tam bir ezberdir, çarpıtmadır ve büsbütün dayanaksızdır. Değiştirilen ve değiştirilmeyen unsur sayısında, hatta yürürlüğe giren değişiklik sayısında birçok gerçeğe alışılmamış sayı söyleniyor, yazılıyor. Bunlara dayanarak yeni anayasa gereksinimini ve gayesini eleştirmeye çalışanların ne ölçüde ciddiye alınabileceği halkın takdirindedir. Hakikat ve manalı bir tartışma hakikat bilgiler üzerinden yapılır. Yeni anayasayı 1982 Anayasası’ndaki değişiklikler sebebiyle gereksiz görenlerin çarpıtma değil gerçek bilgiler üzerinden kıymetlendirme yapmasını beklemek herkesin hakkıdır.
B- DEĞİŞİKLİKLERİN KAPSAMI
1982 Anayasası’nda yapılan değişikliklerin büyük kısmı revizyon değişiklikler oldu. Islahat değişiklikleri kapsamında başkanlık sistemine geçiş, anayasal şikayet hakkı, sıkıyönetimin ve askeri yargının kaldırılması sayılabilir. Lakin bunların haricinde (ilk 4 unsurdaki asıllar tartışma ve kıymetlendirme dışı olmak kaydıyla) anayasanın tümüne yönelik kapsamlı bir reformcu değişiklikten kelam edilemez. Öte yandan reformcu bir değişiklik olsa da başkanlık sistemine ait değişikliklerin eksik kaldığı ve tamamlanması, yasama ile yargı yönetimine ve yüksek yargının oluşumuna ait başkanlık sistemine de uygun halde ek değişikliklerin yapılması gerektiği üzere sistemsel muhtaçlıklar tartışılıyor.
Ayrıca yapılan 19 değişiklikle terim ve kavram uyumsuzlukları oluştu. İç yapı büsbütün bozuldu. Şu an elimizde lisanı de yapısı da çok problemli eklektik bir metin var. Başlangıçta da lisan, söz, kavram ve terim birliği açısından problemli olan 1982 Anayasası değişikliklerden sonra güzelce problemli hale geldi.
Görüldüğü üzere değişikliklerle birtakım temel gereksinimler karşılanmış olsa bile yeni anayasa gereksinimi ortadan kalkmadı ve Türkiye’ye layık bir anayasaya ulaşılamadı.
Bir de ‘mevcut anayasayla neyi yapamıyorsunuz’ formundaki çarpık bir görüş var. Yeni anayasa onu gündeme getirenler için yapılmaz, toplum için yapılır. Bu itirazı ileri sürenler için de yapılır. Münasebetiyle bu türlü bir görüş baştan sakattır. Bu nedenle soru şöyle sorulmalıdır; Mevcut anayasa ile toplum tüm kesitleriyle birlikte tasavvurlarına uygun bir sisteme sahip mi? Devlet, millet ve ülkenin devamlılığı açısından teminatlar kâfi mi? İşte bu sorulara yanıt vererek ve bu yaklaşımla halkın gündeminde yeni anayasa talebi var mı yok mu hususu ele alınmalıdır.
HALKIN YENİ ANAYASA TALEBİ YOK MU?
İkinci itiraz, devrin öne çıkan meseleleri sebebiyle yeni anayasa halkın gündemine girmiyor, görüşüdür. Bu görüşteki temel sorun her periyot ileri sürülebilmesidir. Halk enflasyon ve pahalılığın olduğu devirde yeni anayasayla ilgilenmez, denildiği üzere bu sıkıntıların olmadığı periyotta de halk niçin yeni anayasayı gündeme alsın, deniyordu. Bu itiraz sahipleri halk ve anayasa münasebetini yanlışsız konumlandırmıyor.
Dikkat edilmelidir ki halk yeni anayasa konusundaki beklentisini hukukî lisanla söz etmez, tarih boyunca da bu türlü olmamıştır. Halkın mevcudu geliştirmeye dönük her türlü siyasi, ekonomik, kültürel ve adalete ait tasavvurlarının ve beklentilerinin makro ölçeğine ve hukukî karşılığına bakmak gerekir. Halkın sisteme ait daha düzgüne yönelen tasavvurlarının ve beklentilerinin anayasa altı normlarla karşılanamayan düzeyi bizatihi yeni anayasa beklentisidir. Demokratik siyasetin ve siyasetçilerin vazifesi halkın somut olarak her bahiste daha âlâ sistem tasavvurunun anayasa altı normla karşılanamayacak seviyelerini yeni anayasaya çeviri etmektir. İşin temeli budur.
Diğer deyişle yeni anayasa halkın daima ve genel olarak sistemsel açıdan daha iyiyi tasavvur etmesinin oluşturduğu gereksinimdir. Bu nedenle siyasi anayasa ve tüzel anayasa ayrımı yapılır. Siyasi anayasa halkın sisteme ait daha uyguna yönelik beklentilerinin ve tasavvurlarının ortaya koyduğu anayasadır. Halkın ortaya koyduğu siyasi anayasanın hukukî çevirisinin yapılıp halkın temsilcilerinden oluşan Mecliste kanun olarak kabul edilmesi ve halkın onayıyla yürürlüğe girmesi halinde ise tüzel anayasa kelam konusu olur.
Konunun bir öbür istikametine bakacak olursak, halkın genelde ve aktüelde sıkıntıların çözülmesine ait beklentisinin gelişmiş kurallar ve geliştirilmiş kurumlarla bağlantısının ortaya koyduğu gereksinimlerin bir kısmı da yeni anayasa talebi olarak somutlaşabilir. Örneğin pahalılıkla uğraş için gerek duyulduğunda tavan fiyat uygulaması için anayasada devlete yüklenen bir ödev olması halkın yeni anayasa talebi olarak kıymetlendirilebilir. Tekrar makul ve insanca yaşama hakkına ait talep, anayasal hak olarak düzenlenme ve halkın yeni anayasa talebi olarak somutlaşabilir. Yahut seçmen iradesinin milletvekillerinin süreçlerinde daha tesirli olmasına yönelik halkın talepleri “geri çağırma hakkını” içeren bir yeni anayasa talebi olarak çeviri edilebilir. Halkın yasama süreçlerinde daha etkin olma talebi halkın kanun teklif etme hakkını içeren yeni anayasa talebi olarak kabul edilebilir. Bunlar üzere her mecra için ve çok sayıda örnek verilebilir.
Görüldüğü üzere halkın gündeminde yeni anayasa talebi yok, tespiti tam bir ezberdir. Bu tespit halkın taleplerinin dinamizmini ve geleceğe uzanan tarafını göz gerisi eden, yüzeysel ve gerçeklikte karşılığı olmayan bir tespittir. Tam bilakis yeni anayasa halkın olağan gündemidir.
YENİ ANAYASAYA AİT BİRTAKIM TEMEL ÖGELER VE YAKLAŞIMLAR
Açıktır ki Türkiye yeni anayasadan kaçınamaz. Elbette yeni anayasa mecburilik olsa da sıfırdan, sil baştan bir kurgu olmayacağı tüm toplumda genel kabul görüyor. Bu bağlamda yeni anayasanın temeli, sütunları, unsurları ve zarurî ögeleri üzerinde durmak gerekir.
A.YENİ ANAYASANIN TEMELİ
Cumhuriyet’imizin kurucu lideri Atatürk’ün yer aldığı, Cumhuriyet’in, üniter yapının, adalet ve insan haklarına dayanan, demokratik, laik, toplumsal devlet ve hukuk devletinin temel alındığı, resmi lisanın Türkçe, bayrağın ay yıldızlı Al Bayrak, ulusal marşın İstiklal Marşı, başşehrin Ankara olduğu ve bunlara ait değiştirilemezlik prensibini içeren bir anayasa (yani birinci 4 madde) “halkın genel iradesi olan ulusal irade”nin vazgeçilmezidir.
Yeni anayasada “halkın seçmen iradesi”nin temel kazanımı olan başkanlık sisteminin ve tüm kuvvetler açısından demokratik meşruiyet unsurunun korunması ve geliştirilmesi, yüzde 50+1 kuralının devam ettirilmesi halkın demokrasi gayretindeki zaferlerin bir gereğidir. Bu nedenlerle Cumhuriyet’imizin unsurları ve demokratik birikimimiz, yeni anayasanın düsturu yani en sağlam temelidir.
B.YENİ ANAYASANIN SÜTUNLARI
Cumhuriyet’in ve demokrasinin birikimlerinden oluşan temel üzerinde yükselecek 4 ana sütundan kelam edilebilir: Birinci sütun hak ve özgürlükler perspektifidir. Devlet-toplum-birey bağlantısını düzenleyen bu perspektif insanlığın birikiminin ortaya koyduğu hak ve özgürlükleri dikkate alarak oluşturulmuş anayasal kararları içerir. Bu bağlamda anayasanın birinci unsurunun insan onur ve haysiyetine ait olması, insan onur ve haysiyetinin insan haklarının ve anayasal nizamın temeli olarak tanımlanması hak ve özgürlükler açısından çok güçlü bir reformcu yaklaşım olabilir.
İkinci sütun demokratik meşruiyet perspektifidir. Devlet-halk alakasının temellerini düzenleyen bu perspektif; demokrasiye ait ve devlet aygıtlarının kuruluşunda, işleyişinde ve değişimde halk iradesinin belirleyici olmasını sağlayan anayasal kararları ve bu kararlarla oluşturulan anayasal yapıyı tabir eder. Ayrıyeten bu kapsamda “halkın kamuoyu iradesi”ni iki seçim ortası periyotta etkinleştirerek devlet aygıtları üzerinde aktif kılan ve demokratik kamuoyu kontrolünü sağlayan haklar da yer alır.
Üçüncü sütun ulusal/milli anayasa perspektifidir. Bu perspektif Devlet-Millet-Vatandaşlık münasebetinin temellerini belirler. Buna nazaran ulusal egemenlik prensibi, tam bağımsızlık, üniter yapı, coğrafik bütünlük, Türk Milletinin mensubu olmaya dayanan kapsayıcı vatandaşlık kararları esas ögelerdir.
Dördüncü sütun ülke güvenliği perspektifidir. Devlet-Ülke bağlantısının temelini belirleyen bu perspektif iç ve dış ulusal güvenliği anayasal olarak destekleyecek kural sistemini kapsar.
C. YENİ ANAYASANIN ESAS İLKELERİ
Cumhuriyet ve demokrasi temeli üzerinde yükselecek ve 43 yıl sonra 2025’de darbe anayasasından büsbütün kurtulmamızı sağlayacak ismiyle, ideolojisiyle, çağımıza uygun içeriğiyle “yeni bir anayasa”. Kurumsal yapıların ve seçkinlerin taleplerine ve iradelerine değil halkın talep ve iradesine nazaran hazırlanan ‘sivil bir anayasa’.
Türkiye’nin her ferdinin kendini asli ögesi olarak saydığı kapsayıcı Türk Milleti ve Türk Vatandaşlığı yaklaşımının temel olduğu “kuşatıcı bir anayasa”. Kişinin her türlü hak ve özgürlüklerinin eksiksiz yer aldığı, yeni jenerasyon hak ve özgürlük alanlarının tanımlandığı, hak ve özgürlüklerin temel, sınırlamaların istisna olduğu ‘özgürlükçü bir anayasa’.
Kişilerin maddi ve manevi varlığını muhafazayı ve geliştirmeyi garantiye alan, tabiatın, etrafın, iklimin, denizlerin, kıyıların, ormanların, su kaynaklarının, doğal kaynakların, yer altı zenginliklerin müdafaasını, hakikat ve kamu faydasına kullanılmasını teminata alan, doğal afetlere karşı insanı muhafaza hedefine hizmet edecek hukukî önlemleri içeren ‘koruyucu bir anayasa’.
Herkesin gelir teminatına sahip olması, genel olarak fırsat eşitliği, çalışanlar bakımından adil bir taban fiyat, fiyatsız sıhhat hakkı, fiyatsız eğitim hakkı, eksiksiz toplumsal güvenlik hakkı, hassas toplumsal kümelere ek takviyeler, farklı toplumsal yardım ve toplumsal hizmet imkanlarının geliştirilmesi, çalışma hakkının eksiksiz gerçekleştirilmesi, toplumda gelir kümeleri ortasındaki farkları üste yanlışsız azaltacak adil bir gelir dağılımı sistemine geçiş üzere bir çok toplumsal adalet yaklaşımına ve yeni toplumsal siyasetlere imkan veren ‘sosyal bir anayasa’.
Elektronik demokrasi/birey inisiyatifli demokratik sistem işleyişinin geliştirilmesi için elektronik iştirak hakkı, halkın milletvekilini geri çağırma hakkı, halkın yasa teklif hakkı, halkın itiraz edici referandum hakkı, halkın soyut norm kontrolü için Anayasa Mahkemesine müracaat hakkı, yasama sürecine halkın iştirak imkanlarının ve mecralarının çeşitlendirilmesi ve güçlendirilmesi, yargılama süreçlerinde halk iradesinin de tesirli olacağı yapılar ve işlevler üzere kurumlar yoluyla ‘gelişkin demokrasiye imkan veren bir anayasa’
Her hükümran devlet müspet hukukunu oluştururken ve uygularken beka temelli bir politik hukuk anlayışıyla hukuk üretimini yapar ve beka anlayışıyla uygular. Hakikaten pek çok Batı devletinin yaptığı budur. Beka tehdidi oluşturacak ya da beka tehditlerine taban ve güç kazandıracak bir hukuk uygulaması hâkim bir devlet açısından yasal değildir ve asla kabul edilemez. Bu nedenle devletin maddi ve manevi varlığını müdafaayı ve geliştirmeyi teminata alan, ülkesel tam bağımsızlığı bütün boyutlarıyla muhafazaya ve güçlendirmeye imkan veren “milli bir anayasa.”
D. BİRİNCİ 3 UNSUR VE DEĞİŞTİRİLMEZLİK İLKESİ
Değinildiği üzere birinci 3 hususun ve birinci 3 hususa ait “değiştirilmezlik ilkesi”nin korunması gerekir. Aktüel gündeme bakılırsa aslında birinci 3 husustaki temeller tartışma konusu değildir. Türkiye toplumunun birinci 3 husus konusunda genel mutabakatı olduğu görülüyor. Gelecek jenerasyonlar bakımından birinci 3 hususa ait değiştirilmezlik prensibinin manası ise ülkesel birikimin korunmasıyla ilgili güçlü bir siyasi ve hukuksal perspektif sunmaktır.
Ayrıca değiştirilmezlik unsuru kurucu jenerasyonun gelecek nesillere nasihatidir, sonraki jenerasyonun iradesini sınırlamak yerine yönlendirmek gayedir. Tabi buradaki yaklaşım gelecek jenerasyonların yeni bir anayasa yapmaya karar vermesi halinde değiştirilmezlik unsurunun tesirine ilişkindir. Yoksa anayasa değişikliği kelam konusu olduğunda elbette değiştirilmezlik unsurunun kural gücü ve olumlu hukuk bakımından bağlayıcılığı vardır.
Bu bağlamda her nesil yeni anayasa öbür deyişle kendi kuruculuğunu yapma hakkına sahiptir. Fakat her yeni kuruculuk evvelki jenerasyonun birikimine dayanmak zorundadır. Aksi takdirde devletin, ulusun ve ülkenin devamlılığını sağlamak riske girer. Hatta devamlılık sağlanamaz.
Diğer deyişle hiçbir yeni kuruculuk geçmişi sıfırlayarak yapılamaz. Objektif olarak da öznel olarak da bu imkansızdır. Bu nedenle değiştirilmezlik prensibi ülkesel birliğin ve devamlılığın temeli demektir. Bu temele sahip çıkmak gelecek kuşağın misyonudur. Bu vazifesi hatırlatacak değiştirilmezlik prensibini vurgulamak da mevcut jenerasyonun ödevidir.
E.VATANDAŞLIK
Vatandaşlık toplumun özelliklerine ve çeşitliliğine nazaran değil, milletin niteliklerine ve birliğine nazaran belirlenir, vatandaşlık toplumun üyesi olmaktan doğmaz, milletin mensubu olmaktan doğar. Türk vatandaşlığının içeriğini Cumhuriyet vatandaşlığı oluşturur. Yani Türk vatandaşlığı kurtuluş ve kuruluş sürecinin ortaya çıkardığı olgusal bir vatandaşlıktır. Mutlaka bir etnisiteye dayanmaz ve asla ırki bir vatandaşlık değildir.
Atatürk “Türkiye Cumhuriyeti’ni kuran Türkiye halkına Türk Milleti denir” tarifini yapmıştır. İşte Türk vatandaşlığı Cumhuriyet’in kurucusu olan Türk Milletinin mensubu olmaktır. Bu nedenle Türk vatandaşlığı Anayasa ile verilen bir vatandaşlık yani anayasal vatandaşlık değil anayasa ile tespit ve teşhis edilen ve anayasa ile hukuku oluşturulan vatandaşlıktır. Yeni anayasa Türk vatandaşlığı kavramını elbette koruyacaktır. Zira Türk vatandaşlığı kavramı anayasa hukukuyla üzerinde oynanacak yani yalnızca hukukun konusu olan bir kavram değildir. Türk vatandaşlığı ismiyle de içeriğiyle de tartışılamaz.
DEĞİŞTİRİLMEZLİK PRENSİBİNİN ANAYASAL GEÇMİŞİ
Son olarak vurgulayalım ki hem 1924 Anayasası’nda hem de 1961 Anayasası’nda Cumhuriyet’e ait değiştirilemezlik kararı vardır. 1982 Anayasası ise değiştirilemezlik kararının kapsamını genişletmiştir. 1924 Anayasası 102’inci hususunun son fıkrası motamot şöyledir:
‘Bu kanunun, Devlet halinin Cumhuriyet olduğu hakkındaki birinci unsurunda değişiklik ve başkalama yapılması hiçbir türlü teklif dahi edilemez’
Yine 1961 Anayasasının ‘Devlet halinin değişmezliği’ kenar başlıklı 9’uncu unsuru ‘Devlet biçiminin Cumhuriyet olduğu hakkındaki Anayasa kararı değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez’ kararını içerir. Ayrıyeten darbe anayasasından kurtulmak öteki bir şeydir devamlılığı sağlamak öbür bir şeydir. Değiştirilmezlik devamlılıkla ilgilidir darbecilikle ilgili değildir ve 1924’ten beri vardır.
Öte yandan darbe anayasalarında da hak ve hürriyetlere ait kararlar var. Darbe anayasalarında var diye hak ve hürriyetlerden vazgeçilmez. Her husus darbecilikle izah edilemez. Hasebiyle 1982 Anayasası değiştirilmezliğin kapsamını genişletti diye değiştirilmezlikten vazgeçilmesini savunmak isabetli değildir. Değiştirilmezlik unsurundan vazgeçilmesi asla hakikat olmaz.
Sonuç olarak; Cumhuriyet’imizin kurucu lideri Atatürk’ün yer aldığı, Cumhuriyet’in, üniter yapının, adalet ve insan haklarına dayanan, demokratik, laik, toplumsal devlet ve hukuk devletinin temel alındığı, resmi lisanın Türkçe, bayrağın ay yıldızlı Al Bayrak, ulusal marşın İstiklal Marşı, başşehrin Ankara olduğu anayasal kararlara yönelik değiştirilmezlik unsurunun korunması devamlılık açısından bir zorunluluktur”